Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Ülkelerin, kentlerin, vilayetlerin, ilçelerin mahallelerin isimleri vardır. Topluma mâl olmuş, unutulmasını istemediğimiz ya bu hayattan göçüp gitmiş ya da yaşarken onurlandırılmak istenmiş bireyleri sokak isimlerinde yaşatırız. Herhangi bir sokağa yahut caddeye verilecek isme ise belediye meclisi ve yetkilileri tarafından karar verilir. İstanbul’un Beykoz ilçesinde bulunan Yarbay Yukichi Tsumura Caddesi de bu türlü bir kıssanın kesimi. İşte yaşadığı tüm zorluğa karşın Türk askerlerini vatanlarına getirebilmek için canla başla uğraşan Yarbay Tsumura’nın göz yaşartan fedakarlığı.
JAPONLAR BÖLGEYİ İŞGAL EDİNCE TÜRK ASKERİNİ GÖRDÜ
Takvimler I. Dünya Savaşı yıllarını gösteriyordu. 1012 Türk, aileleriyle Ruslara esir düşmüş, Sibirya’da bir esir kampında tutulmuştu. 1921 yılındaki Komünist İhtilal’den sonra, Kızıl Ordu ile savaşan Beyaz Ordu’ya takviye için giden Japonlar tarafından bölge işgal edildi. Japon kuvvetlerinin işgalinden sonra Sibirya’daki Türk esirler Japonya’nın denetimine geçti.
Osmanlı İmparatorluğu ise vatandaşlarını geri alabilmek için bir dizi diplomatik efor verdi. Japonlar, Türk asker ve ailelerini ülkelerine geri gönderebilmek için ‘Heimei-Maru’ gemisini görevlendirdi.
1921 yılında şubat ayının sonlarında Heimei-Maru, Vladivostok’tan yola çıktı, Süveyş Kanalı’nı geçti ve Akdeniz’e ulaştı. Seyahati başarılı geçen Heimei-Maru gemisinin önü Midilli Adası açıklarında Yunanistan Krallığı donanması tarafından kesildi. Yunan, Anadolu’da süren savaş nedeniyle esirlerin teslim edilmesinin önüne geçerek Türk askerlerini almak istedi. Lakin Heimei-Maru’nun kumandanı Yukichi Tsumura esirlerin Japonya’nın nezaretinde olduğunu söyleyerek tüm baskılara karşın Türk askerleri ve ailelerini vermedi.
6 AY PİRE’DE, 7 AY ASİNARA’DA BEKLEDİLER
Gemiyi Yunanistan’ın Pire kentindeki Pire Limanı’na çektiler. Tamı tamına 6 ay boyunca yetkililerin gemiden inip erzak almalarına bile müsaade verilmedi. Yıldırmak için yapılmış tüm ataklara karşın Yarbay Tsumura pes etmedi, esirleri ilişkin oldukları topraklara ulaştırma konusunda niyetliydi. Aylar süren bekleyişin ardından Milletler Cemiyeti olaya el atarak gemideki 395 bayan ve çocukların özgür bırakılması istedi. Bu olayda İtalya’nın arabulucu olmasıyla tutsaklar İtalya’ya teslim edildi ve bu defa de esirlerin İtalya Asinara Adası’ndaki süreçleri başladı. Asinara’da 7 ay daha kaldıktan sonra, İstanbul Hükümeti esir düşmüş 1012 askerinin tekrar orduya katılmayacağının teminatını verdi ve 1922 yılında 1012 asker ‘Ümit’ isimli Türk gemisiyle, Osmanlı İmparatorluğu’na teslim edildi.
Japonya elçisi Suzuki Kazuhiro, Yarbay Yukichi Tsumura Caddesi’nde
Türk esirleri Sibirya’dan getiren ve yol boyunca hiçbir halde bırakmayan geminin kumandanı Yukichi Tsumura’nın vazifesine olan sadakati lisandan lisana dolaştı durdu. Esir düşmüş askerleri ülkelerine teslim edebilmek için şiddetli bir gemi seyahatini tamamlayan Yarbay Tsumura’nın yaptıkları unutulmadı. 2019 yılında Japonya’ya yapılan bir ziyaret sırasında Türk-Japon bağlantılarını anlatan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 1921 yılında Japonya’da Birinci Dünya Savaşı’nda Ruslara esir düşen 1012 Türk askerini ve Türkiye’ye getiren Japon komutanın kıssasını anlattı. Yarbay Tsumura’nın kıssasını, Beykoz Belediye Başkanlığı gündemine taşıyan isim Beykoz ve İBB Meclis Üyesi Sadullah Kabahasanoğlu oldu. Karahasanoğlu, 1 Temmuz 2019’da Beykoz Belediye Meclisi’ne verdiği önergede şu talepte bulundu:
“Japon kumandan büyük bir yürek örneği göstererek askerlerimizi Yunan’a teslim etmemiştir. Birinci Dünya Harbi’nde Ruslara esir düşen 1012 kişinin Japon gemisiyle İstanbul’a getirilmesini sağlayan geminin kumandanı Yarbay Yukichi Tsumura’dır. İlçemizde bir caddeye Yarbay Tsumura isminin verilmesini hürmetle arz ederim.”
Bunun üzerine dönemin Beykoz Belediye Başkanı Murat Aydın, Beykoz ve Japonya ortasındaki alaka ve dostluk münasebetiyle Japon komutanın isminin Beykoz’da bir caddeye verilmesi için çalışmalara başladı.
Yarbay Tsumura’nın isminin Beykoz’a verilmesi tesadüf değil. 1970’li yıllarda yeniden İstanbul’un Beykoz ilçesinde Japonya’nın teknik dayanağıyla İstanbul Denizcilik ve Su Eserleri Meslek Lisesi kurulmuş, tamı tamına 25 yıl boyunca Japon hocalar bu lisede ders vermişti.
ADI BEYKOZ’DA YAŞATILACAK
Önerge belediye meclisinde kabul edildi ve sonrasında talep, İBB Meclisi’ne götürülmeden evvel Dışişleri Bakanlığı’na da görüşü soruldu. Bakanlık 6 Eylül 2019’da Beykoz’da bulunan ‘Spor Caddesi’ isminin ‘Yarbay Yukichi Tsumura Caddesi’ olarak değiştirilmesinde sakınca görülmediğini iletti. Böylelikle Tsumura’nın ismi Beykoz’un Ortaçeşme Mahallesi’ndeki Spor Caddesi’ne verildi.
102 yıl evvel Rusya’da esir kampına alınan Türk askerleri ülkelerine kavuşturmak için misyonuna ve rütbesine ihanet etmeyen, yolda karşısına çıkan her türlü zorluğa karşın dimdik duran Yarbay Tsumura’nın ismi Beykoz’un Ortaçeşme Mahallesi’nde yaşatılıyor.