Asgari fiyat artırımında gözler aralık ayının birinci haftasında gerçekleşecek Taban Fiyat Tespit Kurulu kararlarında. Minimum fiyatta bu yıl birinci sefer alt hudut olarak enflasyon farkı temel alınacak. Bilindiği üzere taban fiyata son olarak temmuz ayında yapılan orta artırım sonrasında net minimum fiyat 5 bin 500 lira olmuştu. Pekala 2023 net minimum fiyat ne kadar olacak? İddiası yüzde kaç artırım gelecek? İşte taban fiyatta yaşanan gelişmeler…
ASGARİ FİYATIN ARALIK AYINDAKİ BİRİNCİ GÖRÜŞMESİNDEN NASIL BİR SONUÇ ÇIKACAK?
Konuyla ilgili açıklamalarda bulunan Beykent Üniversitesi Rektörü Prof. Murat Ferman şu sözleri kullandı: “Aralık ayının birinci haftasında başlayacak süreçten bahsediyoruz aslında bu süreç şimdiden başladı. Tartışmaların başlangıç noktasını oluşturacak değerli enstrümanlardan birisi için bilgi toplanmaya başladı. O da minimum fiyatta bilgi toplanacak genel bir araştırma. Değişik kısımlara, ekonomik aktörlere, taban fiyatla ilgili beklenti ile ilgili istekleri soruluyor.
Asgari fiyat taraflar ortasında karşılıklı münakaşa yoluyla elde ediliyor. Toplu pazarlıkla görüşme süreci kelam konusu, bakanlık orta tabanı görüyor. Komiteden çıkan karar da sayın Cumhurbaşkanına sunuluyor. Nihai sayı üzerinde tasarruf yetkileri var üst yahut aşağı istikametli değişikliklerle taban fiyatı tespit etme daha önce de kendilerinin gerçekleştirdiği bir icraattı.
Asgari fiyat maalesef diyelim neredeyse aslında ortalama fiyat haline gelmiştir. Kayıt altında çalışanların yarısından fazlası minimum fiyat üzerinden fiyatlandırılmaktadır. Ya da yasa karşısında bu türlü gözükmektedir. Taban fiyat bir çıpa tesiri yapar, genel müdür maaşları bile minimum fiyattan oranlanarak yahut onlardaki gelişmelere nazaran aslında tekrar kıymetlendirilir. Türkiye’de minimum fiyat yalnızca minimum fiyattan çalışan geniş bölümün beklentilerini değil, iktisattaki tüm istihdamla ilgili fiyat beklentilerini direkt ilgilendiriyor.
7-8-9 ARALIK’TA BİRİNCİ TOPLANTI YAPILACAK DENİLİYOR, SAYIYLA İLGİLİ ÖNGÖRÜNÜZ VAR MI?
Ekonomi beklenti idaresidir yaşanılan enflasyon seviyesi kurallarında elbette kıymetli ölçüde kesim gelirini taban fiyat yahut taban fiyata dayanarak kademelendirdiği için beklentiler üst taraflıdır. Seçim öncesinde bu tıp beklentilerin daha üst taraflı gerçekleşme ihtimali vardır.
Herhangi bir sayı vermek şu anda gerçek olmaz fakat matematik kelam konusu olduğunda geçtiğimiz devirlerde taban fiyat artışı TÜİK istatistik sayılarına nazaran daha evvelde olmayan bir avantaj sağlamıştır. Geçtiğimiz devirde enflasyon bu periyotta olmadığı vakit çok tartışılırdı. Patron madem minimum fiyat önümüzdeki yıl için geçerli olacak. Biz önümüzdeki yıl enflasyon kestirimini temel alarak bunu saptamalıyız diyor. İş gören kısmı de kendileri bakımından haklı bir halde biz geçen yılki kayıplarımızı telafi edelim, önümüzdeki sene bunu mütalaa edelim diyorlar.
Uzun yıllardan sonra birinci defa geçtiğimiz devirde senede birden fazla minimum fiyat tespiti oldu. Çok yüksek montanlı artış beklenilmesi hakikat olmaz, orta ve uzun vadede bunun iktisada getireceği yükler vardır. Patron kesiti birtakım teşviklerin, esnek çalışmadaki yeni düzenlemeleri bekliyor. Herkes yüksek fiyat almak ister lakin bu işin bir sistemi vardır. Orta bir istikrarın bulunması gerekiyor.
Asgari Fiyat Tespit Komisyonu’nun da temel mantığı bu. Karşılıklı toplumsal kesitlerin, katma bedel üreten ekonomik aktörlerin ortak bir düzeyde anlaşmalarıdır. Sonuncu karar Cumhurbaşkanımızın takdirindedir.”
EN AZ YÜZDE 50 ZAM
Hükümetin üst kademelerinden gelen “çalışanları enflasyona karşı koruma” açıklamaları çerçevesinde kamuoyunda taban fiyatın en az yüzde 50 oranında artacağı beklentisi hakim.
2023 yılında geçerli olacak minimum fiyat için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı da işçilerin, işverenlerin ve kamuoyunun beklentilerini tespit etmek üzere araştırma başlattı. Türkiye genelindeki küçük, orta ve büyük ölçekli işletmeleri de kapsayacak araştırmada, taban fiyat beklentileri tespit edilerek pahalandırılacak. Derlenen anket sonuçlarının, Minimum Fiyat Tespit Kurulu toplantısında kamuoyuyla paylaşılması planlanıyor.
YILBAŞI ARTIRIMI KESİN
Mevzuata nazaran taban fiyat en geç iki yılda bir olmak üzere, genelde yılda bir kez belirleniyor. Halihazırda temmuz ayında taban fiyata gelen artırımla birlikte, yılbaşında yeni bir artırım için mecburilik bulunmasa da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, “Vatandaşımızı enflasyona ezdirmeyeceğiz. Yılbaşında inşallah bu tabloyu tekrar kıymetlendirecek gerekeni yeniden yapacağız” açıklaması nedeniyle yeni bir artırıma kesin gözüyle bakılıyor.
8 BİN 250 TL OLABİLİR
Asgari fiyat, geçen yıl sonunda yapılan yüzde 50’lik artırım ile 4 bin 253 lira olmuştu. Enflasyondaki artış üzerine, 1 Temmuz prestijiyle minimum fiyata bir sefer daha artırım yapılmış, yüzde 30’luk bu orta artırımla net taban fiyat meblağı 5 bin 500 liraya ulaşmıştı. Böylelikle geçen yıl taban fiyata yapılan kümülatif artırım, yüzde 90’ı geçmiş oldu.
Geçen yılbaşında taban fiyata yapılan yüzde 50’lik artış, devlet idaresinden gelen açıklamalar ve enflasyonun bu yıl geçen seneye nazaran daha yüksek seyretmesi, bu yılbaşında da minimum fiyat için en az yüzde 50’lik bir artırım beklentisi oluşturdu. Minimum fiyata yüzde 50 artırım uygulanması halinde, yeni yıl için fiyat 8 bin 250 lira olacak. Lakin 2023 Ocak ayı prestijiyle taban fiyatın bu sayısı da geçebileceği kestirim ediliyor. Minimum fiyat kurulunun toplanacağı aralık ayına kadar gerçekleşecek enflasyon oranı da açıklanacak artırımda tesirli olacak.
Asgari fiyat, pek çok ödemenin hesaplanmasında referans bedel olarak kabul edildiği için, kamu maliyesi için kritik değer taşıyor. Yeni minimum fiyatla birlikte tekrar düzenlenecek hesaplamaların ortasında toplumsal güvenlik primleri, genel sıhhat sigortası primi, kıdem tazminatı, askerlik ve yurt dışı borçlanması, işsizlik maaşı, konutta bakım fiyatı, 65 yaş ve engelli aylığı bulunuyor.